Prawo do wsparcia pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom, które przy wykorzystaniu własnych uprawnień, zasobów i możliwości nie są w stanie przezwyciężyć trudnej sytuacji, w jakiej się znalazły.
Zgodnie z ustawą o pomocy społecznej za rodzinę uznaje się osoby spokrewnione i nie spokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

• osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie:
  • zezwolenia na osiedlenie się,
  • zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich,
  • zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 z późn. zm.),
  • lub w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,
• na podstawie zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 144, poz. 1043 z późn. zm.), posiadającym prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przesłanki uzasadniające przyznanie pomocy

Wymogi, jakie musi spełniać osoba/rodzina ubiegająca się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej, zależą od rodzaju świadczenia. Można wyodrębnić następujące formy pomocy:

• świadczenia pieniężne, pomoc w naturze lub rzeczowa – w tym przypadku istotne będą dwa elementy: sytuacja dochodowa osoby i rodziny oraz niezbędność występowania okoliczności, która powoduje, że osoba lub rodzina nie jest w stanie przezwyciężyć trudnej sytuacji życiowej.
• usługi opiekuńcze – istotne jest spełnienie wymogu związanego z sytuacją osobistą danej osoby, sprowadzająca się do niezbędności skorzystania z pomocy innej osoby z uwagi na niemożność zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, wynikających z wieku, choroby lub niepełnosprawności.
• opieka nad dzieckiem i rodziną – realizowana jest, gdy zaistnieje określona sytuacja faktyczna, a mianowicie rodzina nie będzie w stanie w sposób prawidłowy realizować swojej funkcji.
• skierowanie do ośrodka wsparcia, domu pomocy społeczne, schroniska dla bezdomnych– w tym zakresie sytuacja dochodowa osoby nie jest decydująca, chociaż nie jest bez znaczenia, ma znaczenie dla ustalenia zwrotu wydatków poniesionych przez podmioty udzielające świadczenia. Kluczową role odgrywa tutaj sytuacja osobista ubiegającego się o świadczenie, w szczególności jego stan zdrowia lub konieczność zapewnienia opieki wynikająca z sytuacji osobistej, np. bezdomności, niepełnosprawności, choroby psychicznej.

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej (patrz katalog świadczeń) z wyłączeniem zasiłku celowego z tyt. zdarzenia losowego lub klęski żywiołowej, specjalnego zasiłku celowego i świadczeń przyznanych na zasadach zwrotnych, przysługuje:

1. osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej",
2. osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie",
3. rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny" przy jednoczesnym wystąpieniu, co najmniej jednego z powodów:
   1. ubóstwa;
   2. sieroctwa;
   3. bezdomności;
   4. bezrobocia;
   5. niepełnosprawności;
   6. długotrwałej lub ciężkiej choroby;
   7. przemocy w rodzinie;
   8. potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
   9. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
   10. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
   11. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
   12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
   13. alkoholizmu lub narkomanii;
   14. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
   15. klęski żywiołowej lub ekologicznej.

Uwaga:

1. Przy ustalaniu kryterium dochodowego uprawniającego do świadczeń pomocy społecznej brane są pod uwagę dochody osoby zainteresowanej i jej rodziny z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku o przyznanie pomocy, a w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został złożony.
2. Za dochód osoby/rodziny uznaje się wszystkie dochody bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania
3. Osoby i rodziny korzystające ze wsparcia instytucji pomocy społecznej zobowiązane są do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej poprzez wykorzystanie własnych zasobów (materialnych i niematerialnych), możliwości i uprawnień.